De Solar Orbiter van de European Space Agency heeft ons voor het eerst van dichtbij het zuidpoolgebied van de zon laten zien, en heeft iets verrassends onthuld: het magnetische veld verschuift veel sneller naar de polen dan wetenschappers hadden verwacht.
Deze ontdekking komt uit een samengesteld beeld dat is opgebouwd uit acht dagen van waarnemingen die in maart werden gedaan toen het ruimtevaartuig zijn baan kantelde om uiteindelijk dit verborgen deel van de zon te onthullen. De afbeelding toont heldere bogen die rond de pool bewegen – gloeiende sporen achtergelaten door magnetische structuren die met ongewoon hoge snelheden naar de rand van de zon razen.
Het begrijpen van het magnetisme van de zon is van cruciaal belang omdat het de gehele 11-jarige zonnecyclus aandrijft. Deze cyclus zorgt ervoor dat magnetische velden draaien, omslaan en opnieuw opbouwen, waardoor alles wordt aangedreven, van zonnevlekken en zonnevlammen tot enorme stormen die de aarde kunnen ontwrichten. In de kern ligt een langzame “magnetische transportband” van plasmastromen. Deze stromen voeren magnetische veldlijnen van de evenaar van de zon naar de polen nabij het oppervlak en vervolgens terug naar de evenaar, diep in de zon. Deze continue circulatie onderhoudt het hele magnetische veld, maar de processen die aan de polen plaatsvinden zijn grotendeels mysterieus gebleven.
Vóór de Solar Orbiter was het rechtstreeks waarnemen van de polen van de zon onmogelijk vanaf de aarde, en de meeste ruimtevaartuigen hebben in een vlak rond de evenaar gecirkeld. Dit maakte het bestuderen van deze kritieke regio’s moeilijk. De unieke gekantelde baan van de Solar Orbiter zorgde echter in maart 2025 voor het eerste heldere zicht op de zuidelijke rand van onze ster.
Met behulp van gegevens van twee belangrijke instrumenten – de Polarimetric and Helioseismic Imager (PHI) en de Extreme Ultraviolet Imager (EUI) – konden wetenschappers volgen hoe hete plasma- en magnetische velden over het zonneoppervlak bewegen. Hun focus lag op de chromosfeer, waar deze magnetische structuren zichtbare sporen achterlaten als heldere, langwerpige bogen.
De resultaten zijn opmerkelijk: gigantische ‘superkorrels’ – bellen van kolkend plasma die elk twee tot drie keer zo groot zijn als de aarde – stuwen magnetische velden naar de polen met snelheden van 20 tot 45 mijl per uur (32 tot 72 kilometer per uur). Dit is bijna net zo snel als vergelijkbare stromen nabij de evenaar, en overtreft ruimschoots wat modellen hadden voorspeld.
“De superkorrels aan de polen werken als een tracer”, legt Lakshmi Pradeep Chitta, hoofdonderzoeker van het onderzoek, uit. “Ze maken voor het eerst de polaire component van de mondiale, elfjarige circulatie van de zon zichtbaar.”
Dit baanbrekende onderzoek markeert een nieuw hoofdstuk in het begrijpen van het gedrag van onze zon. Door eindelijk deze voorheen verborgen poolgebieden te verlichten, levert Solar Orbiter cruciale gegevens over de motor die de zonnecyclus aandrijft en het magnetische veld van het hele zonnestelsel vormgeeft.
