Astronomen hebben een superzwaar zwart gat waargenomen dat materiaal uitspuugt met snelheden van meer dan 210 miljoen kilometer per uur – een kosmische uitbarsting die nog nooit eerder is gedocumenteerd. Deze gebeurtenis, gedetecteerd in het sterrenstelsel NGC 3783 op 135 miljoen lichtjaar van de aarde, biedt nieuw inzicht in de extreme kracht van actieve galactische kernen (AGN’s).
De ontdekking van extreme winden
De activiteit van het zwarte gat werd voor het eerst gemarkeerd door een enorme röntgenvlam. Toen de vuurpijl afnam, liet hij winden achter die zich voortbewogen met ongeveer een vijfde van de snelheid van het licht (37.000 mijl per seconde of 60.000 kilometer per seconde). Dit is aanzienlijk sneller dan alle eerder waargenomen galactische winden, en ver voorbij de schaal van zonnevlammen van onze eigen zon.
De hoofdonderzoeker, Liyi Gu van de Space Research Organization Netherlands, beschreef het fenomeen als ongekend en zei: “We hebben nog niet eerder gezien hoe een zwart gat zo snel wind veroorzaakt.”
Magnetisch ontdraaien: de motor achter de ontploffing
Wetenschappers denken dat de snelle uitstoting werd veroorzaakt door een plotselinge ‘ontdraaiing’ van het complexe magnetische veld van het zwarte gat. Dit proces is analoog aan coronale massa-ejecties (CME’s) van de zon, waarbij verwarde magnetische lijnen breken en enorme uitbarstingen van plasma vrijkomen. De schaal is hier echter heel anders. Het zwarte gat in NGC 3783 heeft een massa die overeenkomt met 30 miljoen zonnen, waardoor de uitbarstingen en uitstoten dienovereenkomstig immens zijn.
Zoals ESA-astronoom Matteo Guainazzi het uitdrukte, is de gebeurtenis “op een schaal die bijna te groot is om voor te stellen.” Ter vergelijking: recente CME’s op zonne-energie klokten slechts 930 mijl per seconde.
Gezamenlijke observatie en toekomstig onderzoek
De ontdekking was gebaseerd op gegevens van twee röntgenruimtetelescopen: ESA’s XMM-Newton en XRISM. Het team gebruikte XMM-Newton om de aanvankelijke uitbarsting te volgen en het Resolve-instrument van XRISM om de daaropvolgende winden te analyseren. Deze gecoördineerde aanpak benadrukt het potentieel van gecombineerde observaties bij het ontrafelen van extreme kosmische gebeurtenissen.
Onderzoekers zijn van plan deze methode toe te passen om andere opflakkerende AGN’s te bestuderen, in de hoop ons begrip van de galactische evolutie te verdiepen.
Waarom dit ertoe doet: de galactische geschiedenis begrijpen
Actieve galactische kernen behoren tot de meest energetische verschijnselen in het universum. Het bestuderen van hun gedrag, inclusief het ontstaan van deze intense winden, is van cruciaal belang om te begrijpen hoe sterrenstelsels zich in de loop van de tijd vormen en veranderen. Het magnetisme van AGN’s speelt een cruciale rol bij het vormgeven van sterrenstelsels, en het ontrafelen van deze processen zal een duidelijker beeld geven van de geschiedenis van het universum.
‘Meer weten over het magnetisme van AGN’s, en hoe ze dergelijke winden opwekken, is de sleutel tot het begrijpen van de geschiedenis van sterrenstelsels’, merkt Camille Diez op, een astrofysicus die bij het onderzoek betrokken is.
Deze ontdekking benadrukt dat zwarte gaten niet alleen kosmische stofzuigers zijn, maar ook krachtige motoren die de galactische evolutie aandrijven.
