Prawie cztery dekady po katastrofie w Czarnobylu strefa wykluczenia pozostaje wyraźnym przypomnieniem opadu nuklearnego. Jednak pomimo zniszczeń życie nadal istnieje, a niektóre organizmy wydają się rozwijać w najbardziej niesamowitych warunkach. Jednym z przykładów jest grzyb Cladosporium sphaerospermum, który przyczepia się do ścian najbardziej radioaktywnych struktur w strefie. Gatunek ten wykazuje niezwykłą odporność na promieniowanie jonizujące, co skłoniło naukowców do spekulacji, że faktycznie może wykorzystywać promieniowanie jako źródło energii.
Tajemnica radiosyntezy
Koncepcja zwana radiosyntezą sugeruje, że grzyb wykorzystuje promieniowanie w sposób podobny do fotosyntezy. Uważa się, że kluczową rolę może odgrywać zawarty w nim ciemny pigment melaninowy: pochłanianie promieniowania jonizującego i przekształcanie go w użyteczną energię. Jednak udowodnienie tego pozostaje wyzwaniem.
Pomimo eksperymentów wykazujących odporność grzyba, a nawet przyspieszony wzrost pod wpływem promieniowania, nie ma konkretnych dowodów potwierdzających istnienie wiązania węgla wywołanego promieniowaniem. Grzyb przetrwa, ale w jaki sposób jest nadal nieznany.
Mroczne życie w Czarnobylu
Odkrycie tych odpornych grzybów datuje się na koniec lat 90. XX wieku, kiedy badacze odkryli zaskakującą różnorodność gatunków grzybów rozwijających się w osłonie reaktora. Organizmy te, przeważnie ciemne ze względu na melaninę, często były silnie skażone materiałami radioaktywnymi.
Dalsze badania wykazały, że narażenie na promieniowanie jonizujące nie szkodzi C. sphaerospermum ; wręcz przeciwnie, wydaje się stymulować wzrost. Ta obserwacja dała podstawę do hipotezy radiosyntezy, chociaż ostateczne dowody pozostają nieuchwytne.
Poza Ziemią: testy w kosmosie
Aby przetestować właściwości ochronne grzyba, naukowcy eksponowali C. sphaerospermum na promieniowanie kosmiczne na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) w 2022 r. Wyniki pokazały, że grzyb skutecznie chronił przed niektórymi rodzajami promieniowania, co wskazuje na potencjalne zastosowanie w przyszłych misjach kosmicznych.
Jednak ten eksperyment nie udowodnił radiosyntezy; pokazało to jedynie zdolność ochronną grzyba. Mechanizm leżący u podstaw pozostaje tajemnicą.
Nie wszystkie grzyby są równe
C. sphaerospermum nie jest osamotniony w swojej oporności. Inne grzyby melanizowane, takie jak Wangiella dermatitidis, również wykazują przyspieszony wzrost pod wpływem promieniowania. Jednakże niektóre gatunki, takie jak Cladosporium cladosporioides, wykazują zwiększoną produkcję melaniny bez odpowiedniego wzrostu wzrostu. Sugeruje to, że odporność na promieniowanie nie jest uniwersalną właściwością melanizowanych grzybów, co sugeruje wyjątkową adaptację w C. sferospermum.
Dokładny cel tej adaptacji pozostaje niejasny. Czy jest to sposób na przetrwanie w ekstremalnych warunkach, czy też grzyb rzeczywiście pobiera energię z promieniowania? Odpowiedź pozostaje nieznana.
Grzyb czarnobylski to fascynująca zagadka biologii ewolucyjnej. Niezależnie od tego, czy wykorzystuje promieniowanie w celu uzyskania energii, czy po prostu mu się wytrzymuje, organizm ten wykazuje niesamowitą zdolność życia do przystosowania się nawet do najbardziej nieprzyjaznego środowiska.
